De verschillende behandelingen van prostaatkanker kunnen ingrijpende gevolgen hebben voor uw seksuele leven.
Gevolgen van de operatie
Is uw prostaat verwijderd, dan kunt u last krijgen van:
- geen of een verminderde erectie;
- klaarkomen zonder zaadlozing: een droog orgasme;
- een veranderd gevoel bij het klaarkomen;
- urineverlies tijdens het vrijen.
Gevolgen van uitwendige bestraling
Door uitwendige bestraling ontstaat in en rond de prostaat littekenweefsel. Dat kan de volgende klachten geven:
- Minder productie van sperma. Dit merkt u bij de zaadlozing.
- Erectiestoornissen.
- Pijn bij het klaarkomen. Dit komt omdat de plasbuis door de bestraling is geïrriteerd en is meestal tijdelijk.
Gevolgen van inwendige bestraling
Bij inwendige bestraling komt de straling bijna alleen in de prostaat. Over het algemeen geeft dit minder dan uitwendige bestraling schade aan het gezonde weefsel rondom de prostaat. Maar ook bij deze behandeling kunt u last krijgen van erectiestoornissen.
Gevolgen van hormonale therapie
Krijgt u hormonale therapie, dan vermindert de productie van het mannelijke geslachtshormoon testosteron. Het gebrek hieraan kan zorgen voor klachten op seksueel gebied:
- minder zin om te vrijen;
- geen erectie meer kunnen krijgen.
Gevolgen van chemotherapie
Chemotherapie op zich kan er voor zorgen dat u minder zin heeft om te vrijen. Meestal komt de zin in seks na de behandeling weer geleidelijk terug.
Misschien heeft u voor het starten met chemotherapie al andere behandelingen gehad die invloed hebben (gehad) op uw seksuele leven, zoals hormonale therapie, bestraling of een operatie. Hoe de zin in seks zich zal herstellen, ligt ook aan de andere behandelingen die u heeft gehad.
Erectiestoornissen
Bij de behandeling van prostaatkanker is het soms onvermijdelijk dat zenuwen en/of bloedvaten beschadigd raken. Dit risico is het grootst bij een operatie en uitwendige bestraling, en hangt onder andere af van de plaats en de grootte van de tumor.
Aan de buitenkant van de prostaat liggen de zenuwen die zorgen voor een erectie. Als deze beschadigd raken, kunt u een erectiestoornis krijgen. Hierdoor is het niet meer mogelijk een normale erectie te krijgen.
Erectiestoornissen kunnen soms verholpen worden met tabletten die een erectie bevorderen of met een injectie in de penis. Wat mogelijk is, hangt af van de ernst van de beschadigingen. Uw arts kan u hier meer over vertellen. Soms kunnen erectiestoornissen na de operatie beperkt worden door voor de operatie te beginnen met deze tabletten. Deze behandelingen worden echter niet vergoed door de zorgverzekeraar.
Regelmatige erecties zijn ook belangrijk om de conditie van de zwellichamen in de penis goed te houden, ook al heeft u op dat moment geen behoefte aan seks. De erecties kunnen door een injectie in de penis worden opgewekt. Ook dit zal de arts verder met u bespreken.
Stichting Sick and Sex heeft onlangs een informatiefilm uitgebracht met de titel ‘De 6 P’s’. In deze video worden mogelijke behandelingen van erectieproblemen besproken. Zie verderop op deze pagina voor meer informatie en de video.
Droog orgasme
Is uw prostaat met een operatie verwijderd, dan krijgt u een droog orgasme. Er komt dan geen vocht meer vrij tijdens de zaadlozing. De prostaat maakt namelijk dit vocht aan. Ook als u bestraling hebt gekregen, of de prostaat is aangetast door de prostaatkanker en de zaadballen zijn verwijderd, kan er een droog orgasme ontstaan.
Bij een droog orgasme komt u klaar met alle gevoelens die daarbij horen, maar zonder zaadlozing. Mannen en hun partners hebben vaak het gevoel dat zij dan iets missen.
Anale seks na een prostaatoperatie
Als de prostaat verwijderd is, kan het gevoel bij anale seks ook minder zijn. Door de behandeling kan de prettige sensatie van stimulatie van de prostaat verminderen of zelfs verdwijnen. Dat is altijd zo na de operatie aan de prostaat, omdat de arts dan de prostaat in z’n geheel verwijderd heeft. Na bestraling kan er ook een verminderd gevoel zijn bij prostaatstimulatie, maar dat hoeft niet altijd.
Lees verder op Kanker.nl bij ‘seksualiteit en prostaatkanker‘
Webinar over erectieproblemen en incontinentie
In juni 2021 heeft de Prostaatkankerstichting, samen met Coloplast, een webinar uitgezonden over ‘Leven met de gevolgen van mijn prostaatverwijdering’. Onderwerpen die hier aan bod kwamen zijn ‘Erectieproblemen en incontinentie’.
Het onderwerp seksualiteit en seksuele revalidatie door dr. Melianthe Nicolai start na ca. 49 minuten.
Stel uw vraag aan een seksuoloog
Ilaniek Zantingh is gz-psycholoog/seksuoloog NVVS in het Antoni van Leeuwenhoek. Ze werkt binnen het Centrum voor Kwaliteit van Leven en maakt deel uit van de Polikliniek Seksuele Gezondheid van het ziekenhuis. Aan haar kunt u via kanker.nl een vraag stellen over seksualiteit en kanker.
Hier kunt u ook de vragen en antwoorden lezen die al zijn gesteld.
Podcasts over seksualiteit en prostaatkanker
Intimiteit en seksualiteit bij prostaatkanker is een lastig onderwerp. In de podcastserie ‘Seks in de spreekkamer’ bespreken uroloog Melianthe Nicolai, uroloog-seksuoloog Henk Elzevier en communicatieprofessional Carla Schenk het onderwerp openhartig met elkaar en met patiënten.
Ga naar de podcastserie ‘Seks in de spreekkamer’ >>
Voor een podcast op Kanjer.nl is Han geïnterviewd, vrijwilliger van de Prostaatkankerstichting. Han vertelt over seksualiteit en prostaatkanker.
Beluister de podcast:
Folder seksualiteit en intimiteit
We hebben een folders ontwikkeld over seksualiteit en intimiteit. Deze is te downloaden of te bestellen via de folderpagina.
Kanker en seks
Kijk ook eens op de website www.kankerenseks.nl. Hier vindt u meer informatie en ervaringsverhalen. Deze website is een initiatief van de Nederlandse Federatie Kankerpatiëntenorganisaties (NFK), waar wij deel van uitmaken. Wij zijn ook betrokken geweest bij de ontwikkeling van deze website.
Animatievideo ‘Kanker en intimiteit’
Ontwikkeld door Stichting Sick and Sex, in samenwerking met Prostaatkankerstichting. De video geeft informatie voor partners van patiënten met prostaatkanker. Hieraan blijkt veel behoefte te zijn. Bekijk de animatie hieronder.
Informatiefilm Stichting Sick and Sex
Stichting Sick and Sex, met als voorzitter dr. Henk Elzevier, uroloog-seksuoloog in het LUMC, heeft onlangs een informatiefilm uitgebracht met de titel ‘De 6 P’s’. In deze video worden mogelijke behandelingen van erectieproblemen besproken. Erectiestoornissen zijn vaak een bijwerking van de behandeling van prostaatkanker en kunnen van grote invloed zijn op de seksualiteit, intimiteit en relatie van patiënten. Kijk voor meer informatie op: https://sickandsex.nl/erectieklachten/
Presentatie seksualiteit en prostaatkanker
Tijdens de donateursdag van Prostaatkankerstichting in 2017 heeft dr. Henk Elzevier een lezing gegeven over seksualiteit bij prostaatkanker en hoe hij daar in zijn spreekkamer mee omgaat. Bekijk de lezing hieronder.
2Doc: Privégesprekken
Welke gevolgen heeft kanker voor je seksleven? In Privégesprekken voeren drie koppels openhartige en intieme gesprekken over hun relatie tijdens en na kanker. Als (ex-)patiënt en niet-zieke partner richten zij zich tot elkaar. Ook bevragen ze zichzelf over hun eigen worsteling met intimiteit ten gevolge van de ziekte.
Veel gestelde vragen over seksualiteit
Kan ik nog een erectie krijgen na prostaatkanker?
Op deze vraag is geen algemeen antwoord te geven. De kans dat u erectieproblemen krijgt, is zeer afhankelijk van uw situatie. Bijvoorbeeld of u hormonen slikt of bent geopereerd.
Welke hulpmiddelen zijn er voor het krijgen van een erectie en penetratie?
Er zijn verschillende behandelopties. U kunt de verschillende opties met jouw arts bespreken. Meestal wordt er gesproken van de 5 p’s:
- Pillen (erectiepillen, bijvoorbeeld Viagra en Cialis)
- Pomp (een vacuümpomp, die kan helpen een erectie op te wekken)
- Prikken (injecties in de penis die een erectie opwekken)
- Prothese (een implantaat in de penis waarmee u een erectie kunt opwekken)
- Praten. Praten met je partner kan altijd. Wilt u professionele hulp? Dan kan een seksuoloog, relatietherapeut of psycholoog helpen.
Hoe kan ik klaarkomen zonder erectie?
Het prettige gevoel bij klaarkomen wordt vooral veroorzaakt door het samentrekken van de bekkenbodemspieren. De gevoeligheid voor aanraking van de penis is niet veranderd door de prostaatkankerbehandeling. Dus ondanks verminderde of afwezige erecties kan het zeker prettig zijn als uw penis wordt aangeraakt. Ook kan dit nog steeds tot een orgasme leiden.
Zijn de gevolgen voor mijn seksualiteit blijvend?
De gevolgen zijn niet altijd blijvend. Maar als er na 1,5 jaar geen verbetering meer is, dan kunt u ervan uitgaan dat erecties niet meer terug komen.
Zijn er manieren om seksueel opgewonden te raken anders dan door stimulatie van de penis?
Zeker, het kan een leuke uitdaging zijn om te zoeken naar andere gebieden op uw lichaam waar u opgewonden van raakt. Dit zijn de zogeheten erogene zones. Erogene zones zijn bijvoorbeeld billen, de binnenkant van de dijen, de mond, de hals en nek, de oren, de borstkas, tepels, de navel en de voetzolen.
Bron: NFK.nl n.a.v. Doneer je ervaring-uitvraag van 2017
Tips over seksualiteit
- Zoek samen naar manieren die u beiden een goed gevoel geven.
- Praat erover
- Zoek (zelfs als u er nog niet geheel aan toe bent na uw operaties) snel toenadering tot uw partner. Al zoekende komt u sneller tot oplossingen en mogelijkheden.
- Stel vragen aan uw specialist en schroom niet om een verwijzing naar een seksuoloog te vragen.
- Wees open over wat het allemaal met u doet. Als u dat niet gewend was, wordt het nu de hoogste tijd.
- Bedenk dat u niet de enige bent die met dit probleem worstelt. Zoek eventueel een lotgenoot die bij u past.
- Kijk samen naar wat nog wél kan.
- Accepteer dat het anders is dan eerst en zoek naar andere mogelijkheden om seksualiteit en intimiteit te beleven.
- Stel geen onhaalbare doelen.
- Verwacht minder. Alles wat wel lukt, is meegenomen.
- Koppel seksualiteit los van de intimiteit. Intimiteit kan dan veel opleveren.
- Pas de frequentie aan en bouw spanning/verlangen op.
- Ga niet ‘op jacht naar penetratie’. Elkaar met de hand bevredigen is bijvoorbeeld ook heerlijk.
- Knuffelen kan ook bevredigend zijn als vrijen niet meer gaat.
- Ga zoveel mogelijk door met de seksuele activiteiten, ook al is de lust (een stuk) minder.
- Verken op internet het grote aanbod van erotische hulpmiddelen en technieken.
- Gebruik hulpmiddelen.
- Kijk samen naar porno.
- Vraag de uroloog of huisarts welke medicijnen u kunt gebruiken.
- Gebruik een vacuümpomp.
“Ik heb via internet een pompje gevonden om een erectie te krijgen. Viagra werkte niet en ik vond de gedachte aan injecties niet fijn. Ik kan wel een orgasme zonder erectie krijgen, dit duurt alleen wat langer”.
Bron: NFK.nl n.a.v. Doneer je ervaring-uitvraag van 2017
- Beschouw het als een gezamenlijk probleem.
- Zwijg de problemen niet dood.
- Maak elkaar geen verwijten.
- Een partner moet ook partner zijn als de seksuele activiteiten wat minder gaan dan gewenst.
- Maak het bespreekbaar, anders kunt u uit elkaar groeien.
- Ook als partner kunt u het initiatief nemen om het bespreekbaar te maken.
- Wees geduldig.
- Probeer de leegte die ontstaat na het verminderen van seksualiteit, op te vullen met meer intimiteit.
- Ga mee naar gesprekken met de uroloog en seksuoloog.
- Ga mee naar gesprekken met lotgenoten.
Bron: NFK.nl n.a.v. Doneer je ervaring-uitvraag van 2017
- Het onderwerp zou meteen door de verpleegkundige aan de orde gesteld moeten worden na de diagnose.
- Bespreek in een zo vroeg mogelijk stadium de consequenties en oplossingen. Geef voorlichting over incontinentie, impotentie en seksualiteit vóór het besluit tot operatie.
- De zorgverlener zou standaard meer informatie kunnen/moeten geven over de seksuele gevolgen bij hormoontherapie.
- Geef ook passende informatie aan homoseksuele stellen.
- Neem veranderde seksualiteit op als een van de mogelijke complicaties van de ziekte of de behandeling ervan.
- Betrek de partner er actief bij. Dat neemt de kans weg dat deze er niet over nadenkt.
- Organiseer voorlichtingsbijeenkomsten over de lichamelijke veranderingen.
- Neem voldoende tijd/rust om het te bespreken op een geschikte plek.
- Wees eerlijk over de gevolgen van de behandeling, zoals hormoonpillen en bestraling.
“Na de operatie vroeg ik de chirurg waarom hij niets had gezegd over de consequenties die de operatie zeer waarschijnlijk zou hebben m.b.t. tot seksualiteit. Hij zei dat zijn patiënten vooral van de kanker af wilden en niet ‘in de stemming’ zouden zijn voor zoiets. Dit heb ik hem achteraf nogal kwalijk genomen.”
“Ik had voor de operatie al met professionals willen praten over de mogelijke bijwerkingen van de operatie (prostaatverwijdering) op het gebied van intimiteit en seksualiteit. Nu is dat een bom onder de relatie geworden.”
Bron: NFK.nl n.a.v. Doneer je ervaring-uitvraag van 2017
www.prostaatkankerwijzer.nl
Voor ervaringsverhalen over seks en prostaatkanker kunt u terecht op de Prostaatkankerwijzer.
Kanker en seksualiteit bij mannen
In deze video vertellen mannen over de invloed van kanker op hun seksleven.
Wat betekent prostaatkanker voor uw seksleven?
Bekijk in deze video het persoonlijke verhaal van Jan en Ellie.
Wilt u meer informatie?
Download een van onze folders. Of wilt u het graag op papier hebben? Dat kan ook!