Harm Kuipers
PKS organiseerde in juni 2021 een webinar ‘Leven met de gevolgen van prostaatverwijdering’ (PKS-website, onder het tabje ‘Voor u’ is de link naar de presentaties). Wij doen kort verslag van twee van de zes presentaties, die beide over seksuele (dis)functie gaan.
Behandelingen voor prostaatkanker hebben vaak invloed op seksueel functioneren. De zenuwen die de erectie mogelijk maken liggen dicht tegen de prostaat aan, waardoor er zowel bij operatie als bestraling schade aan deze zenuwen kan ontstaan. Afhankelijk van de hoeveelheid zenuwschade is spontane erectie tijdelijk en soms permanent onmogelijk.
Dr. Reisman, uroloog en seksuoloog bespreekt seksualiteit en intimiteit. Deze thema’s worden in de spreekkamer vaak onvoldoende of helemaal niet besproken. De dokter heeft weinig tijd en de patiënt vindt het een lastig onderwerp. Ook tussen partners wordt dit onderwerp vaak vermeden. Mannen kunnen zich door het onvermogen een erectie te krijgen in hun mannelijkheid aangetast voelen en de partner vermijdt het onderwerp vaak uit vrees de patiënt te kwetsen. Sommige mannen durven hun partner na de ingreep zelfs niet meer aan te raken, waardoor een belangrijk onderdeel van intimiteit verloren gaat. Dat is jammer want een gezond seksleven is belangrijk voor zowel de fysieke als mentale gezondheid van ieder mens. Het belangrijkste seksuele orgaan is het brein, het grootste is de huid. Aanraking, knuffelen en liefkozen zijn belangrijke onderdelen van intimiteit. En ook als penetratie niet lukt, verschillende onderdelen en varianten van intimiteit en seksualiteit zijn nog wel goed mogelijk. Dr. Reisman geeft aan dat mannen in het algemeen vooral op ‘de daad’ gericht zijn, terwijl veel vrouwen intimiteit en gevoelens juist belangrijk vinden. Dr. Nicolai, uroloog en seksuoloog, verwoordt het als volgt: vrouwen moeten in het algemeen liefde voelen om seks te hebben, terwijl veel mannen juist seks nodig hebben om liefde te voelen. Een seksuoloog kan vaak helpen om intimiteit en seksualiteit weer een plek in de relatie te geven.
Dr. Nicolai bespreekt erectiestoornissen na behandeling voor prostaatkanker en wat je er technisch gesproken aan kunt doen. Ze doet dit aan de hand van vijf ‘’P’s”: praten, pillen, pompen, prikken en prothese.
Aanraking, knuffelen en liefkozen zijn belangrijke onderdelen van intimiteit
Praten
Een erectiestoornis is niet iets om je voor te schamen. Praten kan helpen de schaamte te overwinnen en om te onderzoeken hoe belangrijk intimiteit en seks voor de patiënt en zijn partner zijn en welke behoeften en wensen er zijn op dat gebied. Daarna kan naar technische oplossingen voor de erectiestoornis worden gezocht.
Pillen
Wanneer erectie en penetratie gewenst zijn kunnen erectie pillen zoals Viagra worden geprobeerd. Erectiepillen werken alleen maar wanneer de geleiding van de seksuele prikkels via de zenuwbanen gestuurd kunnen worden. Voor succesvol gebruik van de pillen moeten de zenuwen intact zijn. Het is belangrijk te weten dat het na een prostaatoperatie wel tot 3-4 jaar kan duren voor herstelbare zenuwschade is hersteld. Als de zenuwen wel geleiden is het belangrijk om de erectiepil ongeveer een uur voor de seks te nemen. Erectiepillen worden niet vergoed en één pil kost 4 tot 10 Euro. Mogelijke bijwerkingen zijn verstopte neus, rood hoofd, hoofdpijn en maagpijn. Mensen die medicatie voor bloeddruk en/of hartklachten gebruiken doen er goed aan met de arts of seksuoloog te bespreken of ze erectiepillen mogen gebruiken.
Pomp
Voordeel van een (vacuüm)pomp is dat het een eenmalige aanschaf is en de pomp door iedereen en bij elke medicatie kan worden gebruikt. Het gebruik vraagt wel wat oefening en wordt soms als onnatuurlijk of gedoe ervaren. Als het eenmaal lukt heeft 90% van de gebruikers een goede erectie, zeker als de pomp gecombineerd wordt met een (cock)ring.
Prikken
Hierbij wordt een stofje in de penis ingespoten waardoor na 5-20 minuten een erectie optreedt. Het werkt vaak goed, ook bij beschadigde zenuwen. Het aanprikken van de penis kan een lichte bloeding geven en dat is niet altijd bevorderlijk voor de zin in seks. Een ander nadeel is dat de aanschaf vrij duur is en ook niet wordt vergoed.
Prothese
Een prothese kan worden toegepast wanneer alle andere opties niet werken of niet mogelijk zijn. De uroloog plaatst dan operatief opblaasbare, langwerpige ballonnen in de penis die op elk gewenst moment via een pompje met steriel water kunnen worden gevuld vanuit een reservoir in de buikholte. Er zijn wel enkele voorwaarden aan verbonden, zoals niet roken, geen ernstig overgewicht en de kanker moet genezen of langdurig stabiel zijn. Alleen wanneer aan deze en nog enkele voorwaarden kan worden voldaan, wordt het vergoed. De prothese kent ook nadelen zoals kans op infectie van de prothese, pijn en her-operatie (nodig bij ongeveer 30%).
Het is belangrijk een ‘open mind’ te hebben ten aanzien van seksualiteit
Penisrevalidatie en open mind
Dr. Nicolai wijst erop dat het eigenlijk voor iedere man na een prostatectomie met zenuwsparing of na bestraling, belangrijk is zo snel mogelijk met ‘penisrevalidatie’ te beginnen. Daarmee kan de functie van de penis voor zoveel als mogelijk worden hersteld of op peil worden gehouden. Verder is het belangrijk een ‘open mind’ te hebben ten aanzien van seksualiteit omdat de focus niet alleen op de erectie moet liggen maar vooral ook op het samenzijn en intimiteit. Ook zonder erectie is er een heleboel mogelijk in de slaapkamer.